موزه استاد فقید، خانه مسکونی و اجدادی است که توسط پدرش ابو القاسم خان پزشک دربار ناصرالدین شاه خریده شد و تا هفت پشت در آن زندگی کرده اند. خانه صبا در آبان ماه ۱۳۵۳ گشایش یافت.

ساختمان خانه صبا بعد از مرگ او به وسیله وزارت فرهنگ و هنر از بازماندگان خریداری شد. وسایل صبا نیز بعدها توسط همسر او به موزه اهدا شد. البته درمیان این وسایل اهدایی، تعدادی از نت‌های زنده‌یاد فرامرز پایور نیز به چشم می‌خورند که شاگردان استاد پایور به موزه صبا اهدا کرده اند.

این موزه به دو بخش اصلي تقسیم می‌شود:

• بخش اول شامل سازها، لوازم شخصی و آثار استاد صبا است.

• بخش دوم مربوط به کارهای دستی همسر استاد صبا است.

مجموعه یادگارهای خانم اسفندیاری کوه نور، همسر استاد صبا که دختر عموی نیما یوشیج بوده است.

مجموعه ای نفیس از عروسک‌های مومی با لباس‌های محلی و سنتی ایران قدیم است.

با چنین بخش‌هایی است که این موزه به پاره‌ای گرانبها از تاریخ موسیقی ایران تبدیل می‌شود.

حیاط خانه تاریخی صبا

به مجرد وارد شدن به موزه، حوض پر از آب کوچکی را می‌توان دید که وسط حیاط خودنمایی می‌کند. سمت راست، دالانی است که در اصل، موزه از آنجا و با عبور کردن از مقابل اتاقک نگهبانی، آغاز می‌شود.

ویترین وسایل شخصی ابوالحسن صبا

در ابتدای سالن، ویترینی قرار دارد که مجموعه‌ای زیبا از وسایل شخصی صبا مانند دفتر یادداشت‌های شخصی او و شعرهایی را که به خط خوش استاد بر سینه کاغذ نقش بسته به نمایش می‌گذارد. لکه‌های زرد روی دفتر یادداشت و ناخوانا بودن برخی شعرها و نوشته‌ها حکایت از گذر ایام عمر دارد. عینک و قلم و دوات، بنچاق قدیمی ‌(۱۳۱۶ قمری) منزل استاد که امروز به موزه صبا تبدیل شده است، کت و شلوار رسمی‌ او و یک ماسک گچی از صورت این هنرمند، برخی دیگر از وسایل این موزه را تشکیل داده‌اند.

ویترین وسایل شخصی ابوالحسن صبا

در میانه سالن، عکس‌هایی از دوره‌های مختلف زندگی ابوالحسن‌خان صبا در معرض دید گذاشته شده است. این عکس‌ها که از دوره کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی وی را در برگرفته‌اند، در واقع برش‌هایی از برهه‌های متفاوت و پر‌فراز‌و‌نشیب زندگی استاد را رقم زده‌ است.

در زیر بخش سازهای اهدایی به موزه را می‌توانید مشاهده کنید.

بخش اهدایی سازهای ابوالحسن صبا

اما نکته‌ای که موزه صبا را از نمونه‌های مشابه متمایز می‌سازد، این است که موزه صبا برای اهالی و دوستداران موسیقی ساخته شده است. از طرف دیگر، تنها موزه‌ای است که درباره سازها اطلاعات جامع و کاملی به بازدیدکنندگان می‌دهد.

بخشی دیگر موزه به مجموعه ای از سازها اختصاص داده شده است که دارای ارزش و قدمت کم نظیری هستند.

تصویر ابوالحسن صبا

در موزه صبا یک زیرزمین نیز وجود دارد که به حوض خانه های قدیمی شباهت داشته و در گذشته محل تدریس استاد صبا برای استادانی چون غلامحسین بنان، علی اکبر شهنازی، فرامرز پایور، علی تجویدی، احمد عبادی، علی اضغر بهاری و... بوده است.

مجوعه تندیس‌های خانم اسفندیاری همسر ابوالحسن صبا

در آخرین بخش موزه، مجموعه ای از یادگاری های خانم اسفندیاری، همسر استاد به نمایش گذاشته شده اند.

با نگاه به مجموعه یادگارهای باقی ‌مانده از خانم صبا می‌توان دریافت که او تنها همسر یک هنرمند نبوده و خود نیز در حیطه هنر فعالیت‌های بسیاری داشته است. خانم صبا اولین زنی است که در ایران به نگارش دستور صنایع‌دستی و خیاطی پرداخته و هنرهای دستی از جمله خیاطی و گلدوزی را علاوه بر مدون کردن در قالب کتاب، تدریس نیز می‌کرده است.

بخش مجموعه خانم صبا به ۹۰ عروسک اختصاص دارد که لباس اقوام مختلف ایران را پوشیده‌اند؛ لباس‌هایی که بر اساس تحقیق و تفحص این خانم پژوهشگر و به وسیله خود او بر تن این عروسک‌ها دوخته شده است. لباس‌ها به مردم مناطق گوناگون کشور از جمله خراسان، قم، یزد، بندرعباس، گیلان، کردستان، ترکمن صحرا و... تعلق دارد.

به گفته شبابی، مجموعه خانم صبا به نوعی اولین مجموعه کامل مردم‌شناسی در ایران به شمار می‌رود.

موزه صبا در خیابان ظهیرالاسلام

خانه موزه صبا که نبش بن‌بست صبا در خیابان ظهیرالاسلام در میان تعداد زیادی فروشگاه و مغازه کاغذفروشی همچنان پابرجاست، یادآور مردی است که موسیقی اصیل ایرانی وامدار خدمات ارزنده اوست.

موزه استاد صبا همه روزه از ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۱۵:۳۰ بعد از ظهر به روی عموم باز است و هزینه ورودی ندارد.

موزه استاد صبا در تمامی فصول قابل بازدید است.