سازهای زهی نیز در فرهنگ های مختلف بشری به کار می‌رفته و در ارتباطات بین فرهنگ‌ها، انواع آن متحول شده اند. بسیاری از این گونه سازها در نقاط مختلف جهان دیده می‌شوند که در عین تفاوت، جنبه‌های مشترک بسیاری دارند.
طبقه‌بندی و شناخت سازها را دانش «سازشناسی» یا «ارگانولوژی» می‌نامند.
سازها را براساس ویژگی های دسته بندی می کنیم اما یک ویژکی بسیار مهمتر از بقیه است و اون هم مکانیسم و نحوه ی تولید صوت هست،.
به طور مثال بعضی انواع ساز در موسیقی هستند که توسط ارتعاش سیم تولید صوت می کنند و بعضی دیگر توسط دمیدن هوا.
سازها را به صورت‌های مختلف دسته بندی کرده‌اند ولی معمول‌ترین (و نه لزوماً دقیق‌ترین) دسته‌بندی سازها تقسیم آنها به:
- سازهای زهی
- سازهای بادی
- سازهای کوبه‌ای
- سازهای صفحه‌کلیددار
- سازهای الکترونیک و صدای انسانی است.
هر کدام این دسته ها نیز خودشون به چندین دسته ی کوچکتر تقسیم بندی می شوند.البته توجه داشته باشید که این تقسیم بندی براساس نحوه ی تولید صوت هست.
سازهای زهی
سازهای زهی آن دسته از سازهای موسیقی هستند که در آنها صدا از ارتعاش زه یا تار یا سیم تولید میشود.
در این ساز ها مکانیسم تولیدصدا ارتعاش یک یا چند سیم می‌باشد.
به این صورت که سیم با یک طول مشخص مرتعش میشه و تولید صوت میکند.
معمولاً با زخمه زدن یا ضربه زدن و یا کشیدن کمان و آرشه بر روی این زه‌ها صدای دلخواه از ساز در می‌آید.
سپس براساس شکل ظاهری و ساختاری که ساز داره به شکل یک صدای مشخص با جنس معین منتشر میشه خود این دسته به دسته های کوچکتری دسته بندی میشود:
- زهی زخمه ای
- زهی آرشه ای
- زهی کوبشی
- زهی شستی دار
سازهای بادی
سازهای بادی به سازهایی گفته میشود که دمیده شدن هوا در آنها باعث تولید صدا گردد.
از نظر ساختمان و چگونگی تولید صدا به دو دستهٔ کلی تقسیم میشود:
- سازهای بادی چوبی(فلوت ریکوردر، فلوت، ابوا، کلارینت، ساکسیفون )
- سازهای بادی برنجی (هورن، ترومپت، ترومبون و توبا)
اصطلاح “چوبی” و یا “برنجی” بدان معنا نسیت که آن ساز از چه جنسی ساخته شده ، بلکه این طبقه بندی بر پایه چگونگی و نحوه تولید صدا در دهنی آنها مربوط میشود. مثلاً فلوت جزءسازهای بادی چوبی محسوب می‌گردد،هرچند که بدنه آن از فلز است.
سازهای کوبه‌ای
به سازهایی گفته میشود که از طریق ضربه، تکان، سایش، خراش یا هر عمل دیگری که منجر به نوسان شود، تولید صدا کنند.
سازهای کوبه‌ای را کلا می‌توان به ۲ دسته تقسیم کرد:
- سازهای کوبه‌ای با کوک معین مثل زیلوفون
- سازهای کوبه‌ای با کوک نا معین مثل انواع طبل
سازهای صفحه‌کلیددار
ساز صفحه‌کلیددار سازی است که برای نواختن آن از صفحه‌کلید استفاده میشود. شناخته شده‌ترین این گونه سازها پیانو است.
- سازهای الکترونیکی
- ارگ برقی
- ترمین
- سینتی سایزر
- کیبورد
- گیتار الکتریک
- گیتار بیس