شورانگیز ساز زهی مضرابی که برای اولین بار به پیشنهاد علی تجویدی و توسط ابراهیم قنبری مهر ساخته شده بود و سال‌ها بعد حسین علیزاده موفق شد سازی به نام شورانگیز را ابداع کند.
علی تجویدی
الگوی ساخت شورانگیز از سه ساز کهن و اصیل ایرانی با نام های تار، سه تار و تنبور ساخته شده است به طوری که در هر قسمت از این ساز، نشانه هایی از سه ساز نامبرده شده دیده میشود.
اصل ترکیب پوست و چوب در قسمتی از صفحه روی (منطقهٔ خرک) پایه این تکنیک میباشد. مشخصهٔ اصلی صدای این ساز حجم زیادتر و پر طنین تر در مقایسه با سازهای مشابه هم خانواده آن میباشد. پوست مورد استفاده در انواع شورانگیز نسبتاً ضخیم میباشد و در مقابل رطوبت حساسیت کمتری نسبت به پوست تار دارد.
ابراهیم قنبری مهر
همانطور که گفته شد، شورانگیز با الگوگیری از سازهای تار، سه تار و تنبور ساخته شده است به طوری که این ساز کاسه ای از جنس چوب توت یا گردو و شبیه به کاسه ی تنبور دارد، دارای دسته ای نازک و از جنس چوب گردو است که شبیه به دسته ی سه تار میباشد و روی بدنه ی آن پوست تودلی گوساله یا گوسفند قرار گرفته که این قسمت از ساز نیز مانند ساز تار میباشد.
همچنین شورانگیز نیز مانند ساز تار و برخلاف تنبور و سه تار، حاوی ۶ سیم است.
از اجزای دیگر این ساز میتوان به خَرَک، شیطانک، سیم گیر و گوشی ها اشاره کرد.
شورانگیز در واقع سه تاری است که صفحه آن علاوه بر چوب، از قطعه‌ای پوست هم بهره می‌برد و به همین دلیل طنین بیشتری دارد. صدای شورانگیز کمی بم تر از سه تار معمولی است.
گفتنی است که امروزه کاسه ی شورانگیز را کوچکتر و مشابه با ساز سه تار نیز میسازند. طبیعی است که این نوع ساخت، در صدای ساز نیز تاثیر خواهد گذاشت.
روش نواختن ساز شورانگیز مانند نواختن ساز سه تار میباشد، به طوری که نوازنده روی یک صندلی و یا به صورت چهارزانو روی زمین نشسته، کاسه ی ساز را روی ران پای راست (اگر چپ دست هستید، روی ران پای چپ) خود قرار داده و انگشت اشاره ی دست راست، به سیم ضربه زده و گرفتن پرده با انگشتان دست مخالف، شروع به نواختن میکند.
ضربه زدن به سیم ها به کمک ناخن انگشت اشاره انجام میشود اما اگر تمایلی به بلند کردن ناخن ندارید، میتوانید از مضراب هایی که داخل انگشت قرار میگیرند،استفاده کنید .
نوازندگان مشهور این ساز میتوان به حسین علیزاده و حسین والی اشاره کرد.
حسین علیزاده در تعدادی از آثارش مانند ماه و مه، باده تویی، نوای نور و… از این ساز استفاده کرده‌است.