جواد معروفی

سال ۱۲۹۱ در تهران چشم بر جهان گشود.

مادرش “عـذرا” و پدرش “موسی معـروفی” از شاگردان برگزیده «درویش خان» و از موسیقی دانان بزرگ دوره خود بود.

چند سال بعـد در هـمان دوره کودکی مادرش را از دست داد و در خانواده پدری بزرگ شد.

موسی معروفی

مبانی ابتدایی موسیقی را زیر نظر پدر که از شاگردان مکتب «درویش خان» آهنگساز و نوازنده تار بود، آموخت و با نوازندگی «تار» و همچنین «ویولن» آشنا شد.

اما در سال ۱۳۰۵ پس از چند سال بنابر توصیه پدر و اتمام دوره ابتدایی، در سن چهارده سالگی برای فراگیری موسیقی ایرانی به سبک عملی در مدرسه موسیقی «علینقی خان وزیری» در آن دوره خود مدیر آن بود، مشغول به تحصیل شد.

از همان زمان نوازندگی تار را رها کرد و زیر نظر وزیری که تا حدی با نوازندگی پیانو آشنایی داشت به نوازندگی پیانو پرداخت و سپس بنا به توصیه استاد وزیری برای تکمیل فن نوازندگی پیانو به سبک غربی نزد «تاتیانا خاراطیان» که در آن زمان پیانیست تحصیلکرده و چیره دستی بود، مشغول تحصیل شد.

«اتودها» , «پرلودهای شوپن», «سوناتهای موتسارت»، «بتهوون»، «شوبرت» و «فـوگ های باخ» را با مهارت می نواخت.

البته در کنار موسیقی کلاسیک، موسیقی ایرانی را هـمچنان نزد عـلی نقی وزیری ادامه و کامل کرد.

در هجده سالگی با بانو «شـمس زمان» ازدواج کـرد که حاصل این ازدواج چهـار فــرزند بود.

«منوچهر» ،«شکوه زمان ( گـیتی )» ، «ژیلا» و «فـرهاد».

درسال ۱۳۱۲ (در بیست و یک سالگی) به دلیل استعداد شگـرفـش در موسیقی به استخـدام وزارت فـرهـنگ در آمد و معـلم موسیقی مدارس تهران شد و به آموزش سلفـژ و دیکته موسیقی در هـنرستان پرداخت.

عارف قزوینی

سال ۱۳۱۹ هـم زمان با افـتتاح رادیو به این موسسه پیوست و سال ها تک نواز پیانو بود.

از سال ۱۳۳۲ به سرپرستی موسیقی رادیو منصوب شد و هـمزمان با آن به عـضویت شورای عـالی موسیقی نیز در آمد و با وجود سن کمی که داشت، رهـبر ارکستر شماره یک و رهـبر ارکستر بزرگ گـلها بود.

او تنظیم آهنگ های «شیدا», «عارف قزوینی»، «رکن الدین خان», «درویش خان» و بسیاری دیگـر از آهـنگسازان معـروف ایرانی را به عـهـده داشت.

خودش می گوید:

«از بدو تاسیس رادیو در سال هـزار و سیصد و نوزده در آنجا هـم مشغول شدم.

در آن موقع سنی نداشتم ولی هـم نوازنده پیانو بودم و هـم رهـبر ارکستر شماره یک.

سال اول تاسیس رادیو و در اولین ارکستر آن این نوازنده ها بودند: «ابوالحسن صبا»، «حبیب سماعی»، «حسین تهرانی»، «مرتضی نی داوود» و خود من.

برای ارکستر گـلها نیز قطعاتی را تنظیم می کردم.»

مشیر همایون شهردار

سبک نوازندگی معروفی، بیشتر تحت تأثیر تکنیک «مشیر همایون شهردار» قرار داشت تا استاد «مرتضی محجوبی» و مانند «میرزا صادق خان» و شاگردش «مشیر همایون» برای اجرای دستگاه‌ها و قطعات موسیقی ایرانی «کوک غربی پیانو» را تبدیل به «کوک ایرانی» کرد.

در نوازندگی پیانو این سه هنرمند هر یک صاحب سبکی خاص بودند اما معروفی سبک و شیوه و ویژه و منحصر به فردی داشت که تکـنیک در آن آشکار بود.

معروفی خود درباره سبک نوازندگی اش می‌گوید: به جرأت می‌توانم، بگویم سبک نواختن این ساز به طریق علمی به وسیله من پایه گذاری شده است. سابق بر این پیانو را در موسیقی ایرانی «دو دستی و یک صدا» می‌نواختند، اما من به خاطر آشنایی با موسیقی اروپایی برای دست چپ پیانو نت‌هایی نوشتم و قطعاتی تهیه کردم که سبک نوازندگی پیانو را تغییر داد .

بدین ترتیب که در اجرای برخی قطعات به دلایلی از ربع پرده‌های (اصطلاحی در عرصه موسیقی) فرضی موسیقی ایرانی استفاده نکرد اما هنگام نواختن پیانو با خوانندگانی همچون «استاد بنان» کوک پیانو را متناسب مقام‌ها و فواصل خاص آنها تغییر می‌داد.

از راست به چپ: آذر رادگر، مهین زرین پنجه،اهب سیان، افلیا پرتو، انوشیروان روحانی و جواد معروفی

پس از تشکیل «برنامه گل‌ها»، بعضی از ترانه‌های اصیل و حتی آثاری از استاد ابوالحسن صبا از جمله «دیلمان» را با رعایت کامل فواصل موسیقی ایرانی برای اجرا با ارکستر بزرگ گل‌ها تنظیم و رهبری کرد.

او بیش از چهل سال سابقـه فعالیت در زمینه آهـنگسازی دارد و با پدرش نخستین کسانی هستند که قـطعاتی در دامنه موسیقی ایرانی برای پیانو ساخته و تنظیم کرده اند.

اولین قـطعه ای که مـعروفی ساخت «ترانه های خیام» بر اساس رباعـیات خیام بود که در سال ۱۳۱۵ اجرا شد.

افلیا پرتو

از جمله خدمات فـرهـنگی و آموزشی استاد می توان به سال های تدریسش در دانشگاه تهران اشاره کرد.

در آن زمان «روش ساخت آهـنگ» و «فرم های اصیل موسیقی» را تدریس می کرد.

استاد در سال های عـمرش در دانشگاه تهران و هـنرستان موسیقی شاگـردان بسیاری تربیت کرد که خودشان از هـنرمندان به نام کشور هستند.

اردشیر روحانی، افـلیا پرتو، انوشیروان روحانی، پرویز اتابیگی (اتابـکی)، مهین زرین پنجه و ساسان محبی از آن جمله هستند.

نصرالله زرین پنجه و دخترانش مهین زرین پنجه و شهین

مهین زرین پنجه

از جمله خدمات فـرهـنگی و آموزشی استاد می توان به سال های تدریسش در دانشگاه تهران اشاره کرد.

در آن زمان «روش ساخت آهـنگ» و «فرم های اصیل موسیقی» را تدریس می کرد.

استاد در سال های عـمرش در دانشگاه تهران و هـنرستان موسیقی شاگـردان بسیاری تربیت کرد که خودشان از هـنرمندان به نام کشور هستند.

اردشیر روحانی، افـلیا پرتو، انوشیروان روحانی، پرویز اتابیگی (اتابـکی)، مهین زرین پنجه و ساسان محبی از آن جمله هستند.

جواد معروفی و انوشیروان روحانی

جواد معروفی می گوید:

«سبک من را «انوشیروان روحانی»، «اردشیر روحانی»، «افـلیا پرتو», «مهین زرین پنجه» و «ساسان محبی» خوب می نوازند و از شاگردان خوب من بوده اند.

آنها هم موسیقی ایرانی را می دانند و هـم موسیقی غـربی را.

موسیقی ایرانی را وقتی به شاگرد درس می دهـیـم که دست روان داشته باشد و موسیقی کلاسیک را زده باشد.

چون موسیقی کلاسیک دست را روان و نت خوانی را قوی می کند و بعد موسیقی ایرانی را آموزش میدهیم که تکنیک مفصلی دارد.»

از راست به چپ: سیمین آقا رضی، آذر دادگر،گلنوش خالقی،روح الله خالقی، مهین زرین پنجه

جواد معروفی فردی فروتن، خوش مشرب و صمیمی بود.

شاید بتوان گفت از جمله کسانی بود که درطول عمرهنری خود سعی وافری درآشتی موسیقی سنتی و غربی داشت.

جواد معروفی در دوران عمر ۸۱ ساله خود آثار زیادی اعم از شاهکارهای موسیقی برای پیانو، آلبوم ها و کتاب هایی نیز تولید و تألیف نموده اند.

فانتزی ژیلا و‌خوابهای طلایی از شاهکارهای بی بدیل موسیقی ایرانی هستند که نامشان با نام جواد معروفی بهم گره خورده است.

کتاب‌های استاد جواد معروفی

• آلبوم آهنگ‌های جواد معروفی
• گزیده آثار استاد جواد معروفی
• ردیف موسیقی ایران برای پیانو

وی در بامداد روز سه شنبه شانزدهـم آذر ماه هـزار و سیصد و هـفـتاد و دو در تهران در گـذشت و پیکرش در قطعه هنرمندان بهشت زهرا تهران به خاک سپرده شده است.

ساسان محبی

افلیا پرتو

۲۲ دی سال ۱۳۷۳ انجمن موسیقی ایران اولین بزرگداشت جواد معروفی را در تالار وحدت برگزار کرد. در این بزرگداشت بهمن بوستان پیرامون زندگی و آثار او سخنرانی کرد و شاگردان «ساسان محبی» و «افلیا پرتو» قطعاتی از جواد معروفی را نواختند.

۷ آبان ۱۳۸۳ دومین بزرگداشت جواد معروفی در «کنسرت هاوس وین» برگزار شد. در این بزرگداشت قطعاتی از ساسان محبی و «فردریک بوبر» که با الهام از موسیقی جواد معروفی ساخته شده بود توسط ارکستر دانشگاه موسیقی وین به رهبری «نصیر حیدریان» اجرا شد.