از اسم این محله می توان فهمید که ریشه آن به سال های دور و درازی می رسد. سال هایی که هنوز تهران قریه ای کوچک بوده است.
پیش از گسترش فارسی در منطقه تهران، زبان اصلی منطقه در زمان‌های دور تاتی بوده است. در این زبان اودلاجان از «او» یعنی آب و «دراجیدن» به‌معنای بخش کردن و «ان» که پسوند مکان است تشکیل شده و به معنی محل تقسيم آب است.
یعنی جایی که آب‌های نهر تقسیم می‌شود. از آنجایی که این محله ارتفاع بيشتری نسبت به مناطق جنوبی تهران داشته است بر سایر محله‌ها تسلط داشت و آب نواحی جنوبی از آنجا تقسيم می‌شد و محل تقسيم هم سرچشمه بود. برای همين عودلاجان يا اودلاجان را محل تقسيم آب می‌گفتند.
هنوز برخی افراد پیر روستاهای دوردست کوه‌های شمیران با این زبان آشنا هستند و صحبت می‌کنند.
محله عودلاجان
عودلاجان محله‌ای بزرگ در تهران قدیم بود و ابتدا بیش از سه چهارم محله را باغ و بوستان، مراتع و مزارع و زمین‌های بایر تشکیل می‌داد به گذشت زمان جمعیت عودلاجان رو به فزونی رفت و ساکنان جدیدی به آن اضافه شد و خانه‌ها و عمارت های زیادی در آن ساخته شد. این محله از مناطق اعیان‌نشین تهران در دوره قاجار بوده است و همپای بازار وفاداری بیشتری را به مذهب و روحانیت بروز می‌دادند. این را می‌توان از وجود ۱۶ مسجد و مدرسه در این محله دریافت.
این محله که در واقع یکی از کلان محله‌های تهران به شمار می رفت شامل محله‌های کوچک‌تری بود که در آنها اقوام و ادیان و مهاجران مختلفی در کنار هم زندگی می‌کردند. یکی از محله‌های اودلاجان محل زندگی یهودیان یا کلیمیان بود و این محله به محله کلیمیان معروف بود و به‌دلیل وجود چاله‌ای در وسط آن به آن سرچال نیز می‌گفتند و بچه‌های آن را بچه‌های سرچال صدا می‌کردند. محله عرب‌ها نیز در گوشه شمال غربی محله عودلاجان قرار داشت.
خیابان ناصر خسرو
عودلاجان سه محله اصلی به نام های پامنار، امامزاده یحیی و ناصر خسرو دارد و در واقع بین بازار، چهارراه مولوی و میدان بهارستان واقع شده و از هر سمت یک ورودی دارد.
امامزاده یحیی، مسجد خان مروی، مسجد میرزا محمود، مسجد شاهی، سقاخانه سرچشمه، آب‌انبار مسجد حکیم، باغ سفارت روسیه، بازارچه نایب السلطنه، ساختمان چاپخانه، حمام حکیم باشی، حمام خانم، خانه فرمانفرما، خانه قوام الدوله، خانه امام جمعه، خانه وثوق، خانه موتمن الاطبا، گذر و محله مدرسه خان مروی و مدرسه رضاییه از جمله بناهای تاریخی و به یادگار مانده از این محله اعیان‌نشین است که به ثبت ملی نیز رسیده‌اند.
پروین اعتصامی
ملک الشعرای بهار
مشاهیر محله عودلاجان
از آنجایی که این منطقه ریشه غنی دارد مشاهیر متعددی از آن چشم به جهان گشودند و یا در عودلاجان زندگی خود را سپری کردند، از آن دست می توان به موراد زیر اشاره کرد:
خاندان قوام الدوله( نماینده مجلس شورای ملی و چهره نامدار مشروطیت)
پروین اعتصامی (شاعر برجسته دوران معاصر) آیت الله بهبهانی (از رهبران مشروطیت)
سید حسن مدرس(نماینده مجلس شورای ملی و چهره نامدار مشروطیت)
موتمن الاطباء(پزشک دربار قاجار)
امین نظام
عزت الدوله
ملک الشعرا
و نام‌های آشنای دیگری از عصر قاجار با این محله پیوند خورده‌اند که همگی در عودلاجان ساکن بودند.
خانه مدرس
خانه شهید مدرس
سید حسن طباطبائی زواره ای کاشمری ملقب به مدرس، نماینده مجلس ایران در دوران پهلوی اول که نقش پر رنگی در سیاست ایران داشت در این خانه قجری زندگی می کرد.
این خانه نه‌تنها فقط محل سکونت شهید مدرس، بلکه محل فعالیت‌های گسترده اجتماعی، سیاسی و فرهنگی او نیز بوده است. این بنا در دوره قاجار و بر اساس الگوی معماری سنتی ایران ساخته شده است و مجموعه‌ای از هنرها شامل گچ‌بری، حجاری، آجرکاری، گره‌چینی، نقاشی و کتیبه‌نگاری در کامل‌ترین شکل در تزیینات آن به کار رفته است. سه حیاط مرکزی، اتاق‌ها، راهروها، حوض‌خانه و سه درب ورودی، اندرونی، بیرونی، فضاهای تدریس و ملاقات عمومی و… بخش‌های مختلف خانه شهید مدرس را تشکیل می‌داده است.
سرای کاظمی
سرای کاظمی
روبروی امامزاده یحیی و در کوچه ابوالقاسم، موزه تهران قدیم یا همان سرای کاظمی قرار گرفته است. خانه کاظمی که اکنون به آن خانه موزه تهران قدیم گفته می‌شود و در زمره موزه‌های دیدنی تهران قرار دارد. این خانه که از آثار ملی کشور نیز به شمار می‌رود مانند سایر خانه‌های سنتی این دوره شامل بیرونی، اندورنی، آب‌انبار، مطبخ، اصطبل است. در خانه کاظمی سه بخش وجود دارد که با بازدید از آنها به تهران قدیم سفر می‌کنید.این بنا عمارت آجری شکلی ست، شامل نگارخانه، موزه مردم شناسی، تالار مشاهیر، تماشاخانه و کتابخانه تخصصی تهران شناسی می‌باشد.
عمارت دبیرالملک
عمارت دبیرالملک
یکی از خانه‌های قاجاری و اصیل تهران خانه یا عمارت دبیرالملک که در محله باغ امین عودلاجان قرار گرفته است. این خانه متعلق به میرزا محمدحسین فراهانی ملقب به دبیرالملک فراهانی از وزرای دوره قاجار است. وی یکی از مربیان و کارگزاران دستگاه مستوفی‌گری دولت قاجار بوده و چندین سال منشی‌گری امیرکبیر را نیز کرده است.
عمارت دبیرالملک در سرگذشت خود کاربری‌های متفاوتی داشته است. مدتی این عمارت خانه اسباب‌بازی و سلامت دبیرالملک نام داشت که و در زمینه کودکان کار فعالیت می‌کرد.
امامزاده یحیی
امامزاده یحیی
در گذر امامزاده یحیی عودلاجان یکی از امام زاده‌های معروف تهران قرار دارد.
این بنا دارای صحن، مسجد، ایوان، رواق، ضریح، حرم آیینه‌کاری، سرداب، گنبد کاشی مخروطی شکل و سقاخانه است. از قدیمی‌ترین آثار باقی مانده در این مکان، صندوق چوبی روی مرقد است که روی آن تاریخ ۸۹۵ هجری قمری ثبت شده است و نوشته شده که این صندوق توسط دو برادر به نام‌های استاد حسین و استادمحمد لواسانی ساخته شده است. روی در قدیمی بقعه نیز در دو کتیبه کوچک به خط ثلث نوشته شده که بانی بقعه خشتی قدیم شخصی به نام «قرابشاره» و معمار آن «دیوحسن» است. مقبره مرحوم بهاء الملک همدانی نیز در این محل قرار دارد.
خیلی ها برای دیدن امامزاده یحیی، امامزاده ای که قدمتش به دوران مغول ها می رسد، به این محله می آیند. این محله، کوچه های خیلی باریک با خانه های کوچک و قدیمی چسبیده به هم دارد.
کنار امامزاده، کهن ترین چنار تهران که قدمتش به 900 سال می رسد، سرش را به سمت آسمان بالا برده. این درخت چنار که مادربزرگ همه چنارهای تهران است، یکی از جاهای دیدنی تهران به شمار می رود.
جالب است بدانید یکی از دیدنی‌های عودلاجان در همین امام زاده قرار دارد. درخت چنار کهنسالی که ۹۰۰ سال سن دارد و در کنار ورودی زنانه می‌توانید آن را ببیند. این چنار هفت متر قطر دارد.
حمام نواب
حمام نواب
حمام نواب یکی از معدود حمام های تاریخی تهران می باشد که در طول سالها بنای آن سالم باقی مانده است و از همین رو امروزه به یکی از جاذبه های تاریخی پایتخت تبدیل شده است، در دوره قاجارها با تغییر مرکز سیاسی ایران به تهران تعداد زیادی حمام به صورت خصوصی و دولتی در جای جای شهر ساخته شد که از مشهورترین آنها مجموعه بازارچه و حمام نواب می باشد، این سازه به دست دو بانوی خیر در محله ای قدیمی ایجاد گردید.
سازندگان این حمام دختران فردی به نام نواب به نام‌های سارا سلطان خاتون و سارا حاجر خاتون بوده‌اند. هشتی، سربینه، تنظیف گرمخانه، سرویس بهداشتی، خزینه، استخر و ستون بخش‌های مختلف حمام نواب را تشکیل می‌دهند.
صحنه‌های از فیلم قیصر ساخته مسعود کیمیای در حمام نواب عودلاجان فیلم‌برداری شده است.
مسجد و مدرسه معمار باشی
مسجد و مدرسه معمار باشی
صحن مسجد و مدرسه در محله امام زاده یحیی عودلاجان و در نزدیکی امام زاده قرار دارد.
چون بانی این مدرسه حاج ابوالحسن اصفهانی است و در دوره قاجار دارای منصب معمارباشی و ملقب به صنیع الملک بوده است این دو مکان به ناب منصب او یعنی معمارباشی معروف شده است
ساختمان این بنا در سال ۱۳۰۳ هجری قمری پایان یافته و کتیبه سنگی سردر آن حاوی وقف نامه به نام واقف و موقوفاتی است که برای مخارج و نگهداری مدرسه و مسجد وقف شده است.
جالب است بدانید که گفته می‌شود میرزاکوچک خان جنگلی در این مدرسه درس طلبگی می‌خواند و نخستین راه‌پیمایی مشروطیت از روبه روی این مدرسه آغاز شد.
کنیسه عزرا یعقوب و حاداش
کنیسه عزرا یعقوب یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کنیسه‌های یهودیان در محله عودلاجان است که قدمت آن به اواخر حکومت ناصرالدین شاه می‌رسد.
حاداش یکی دیگر از کنیسه‌های محلع عودلاجان است.
سقف کنیسه حاداش به‌گونه‌ای طراحی شده که به‌صورت بادگیر باعث خنکی محیط کنیسه نیز باشد. هنر گچ بری خط عبری به سبک عراقی بر دیواره کنیسه دیده می‌شود.
کنیسه حاداش و عزرا یعقوب به ثبت ملی رسیده است.
حمام کشوریه
حمام کشوریه و سلیمانیه
اولین حمام نمره تهران و تنها حمام اقلیت‌های دینی تهران که برای یهودیان بود در محله عودلاجان قرار دارد. همچنین تنها حمام عمومی است که دارای تزیینات گچ‌بری، آیینه‌کاری، منبت‌کاری، آهن‌کاری است.
بانی ساخت حمام کشوریه بانو کشور است که بنابر درخواست وی، همسر آقای سلیمان سنه، این حمام ویژه یهودیان را با مشارکت سایر یهودیان بنا می‌کند و ساخت آن در سال ۱۳۲۶ ساخت آن به پایان می‌رسد. این حمام تا دهه ۸۰ فعال بود.
تیمچه اکبریان
تیمچه اکبریان
تیمچه اکبریان عودلاجان مکان اولین بانک ایران در دوره قاجار است.
این تیمچه با قدمت ۲۶۰ سال، نخستین بانک و صرافی ایران بوده که به‌صورت بانک رهنی کار می‌کرده است که به ثبت ملی نیز رسیده است.
بازارچه تاریخی عودلاجان
بازار قدیم عودلاجان
بازارچه تاریخی عودلاجان
بازارچه تاریخی عودلاجان که در بازار بزرگ تهران قرار دارد، توسط سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی تهران در سال ۱۳۹۵ مرمت شد.
یکی از جاذبه‌های زیبای این محله، بازارچه سرپوشیده‌ای است که دارای طاق‌های بلند همراه با گنبدهاى آجرى سرپوشیده است.
مغازه‌های بازارچه نیز همچنان اصالت قدیمی خود را حفظ کرده‌اند و هرکدام در چوبى خوش‌رنگ با قفل قدیمى دارند. در این بازارچه انواع صنایع‌دستی مانند ظرف‌های میناکارى شده، سفال و سرامیک، فرش، گلیم، جاجیم، انواع ظرف‌های مسى به فروش می‌رسد.
خانه مهرانگیز کامبیز لوکیشن سریال پدرسالار
غذاخوری در عودلاجان
روبروی سرای کاظمی خانه کبابی وجود دارد که بیش از صدسال سابقه دارد و جزو قدیمی‌ترین‌های تهران به‌حساب می‌آید، حتماً کباب‌های این رستوران را امتحان کنید و از طعمش لذت ببرید.
مرمت و بازسازی بازارچه محله عودلاجان با مشارکت سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران، و کسبه بازار صورت می‌پذیرد. اصول کلی مرمت، حفظ شواهد تاریخی- معماری و بازسازی بدنه کلی بازار با تویزه و تاقهای چهار بخش بر اساس قالب ارجاع و همچنین رعایت حدود مالکیت کنونی بازار می‌باشد.
دو مسیر دسترسى به عودلاجان غربى وجود دارد؛ از بازار بزرگ تهران تا نزدیکى چهارراه سیروس بروید و از مقابل بازار آهنگرها به ورودى بازارچه سنتى عودلاجان خواهید رسید. همچنین می‌توانید از ورودى محله عودلاجان که در خیابان مصطفى خمینى قرار دارد تابلویى ببینید که شما را به محله عودلاجان می‌رساند.