آکاردئون سازی با بدنه جعبه شکل است که با ورود و خروج هوا به داخل بدنه تولید صوت می‌کندو آن را یک ساز بادی شستی دار یا کیبورد دار معرفی می‌کنند.
آکاردئون یک ابزار موسیقی قابل حمل است که بدنه‌اش از یک کیس با کلیدهایی شبیه کلیدهای پیانو در دو طرف و یک کیس باس که این دو قسمت مجزا را به هم وصل می‌کند، تشکیل می‌شود و بدنه آن به صورت چین دار می باشد.
شیوه استفاده از آکاردئون بدین صورت است که نوازنده آن را بین دو دست خود می‌گیرد و با باز و بسته کردن ساز آن را می‌نوازد. در آکاردئون جریان هواست که تولید صدا می‌کند، بدین صورت که زبانه‌هایی فلزی به نام رییدز (reads) هنگام عبور جریان هوا شروع به ارتعاش می‌کنند و صدا تولید می‌شود.
وسعت صوتی آکاردئون بستگی به تعداد شستی‌های آن یا به عبارتی ابعاد خود ساز دارد. آکاردئون را به ارگ‌های بادی کلیسا شبیه می‌دانند.
آکاردئون سازی است که در انواع شکل‌ها و اندازه‌ها موجود است، گاهی دکمه دارد و گاهی دارای کلیدهایی شبیه کلیدهای پیانو است. بسته به اینکه هر نوع را چه کسی در چه سالی برای اولین بار به بازار عرضه کرده باشد از نظر تعداد کلیدها، زبانه‌ها و جنس مواد سازنده با هم فرق دارند.
به طور کلی مردم با دو نوع آکاردئون آشنا هستند، مدلی که دکمه دارد و مدلی که صفحه‌ای با کلیدهای شبیه پیانو دارد.
Renato Borgetti
سه سبک اصلی آکوردئون وجود دارد:
- دیاتونیک
- کروماتیک
- صفحه کلیدی یا پیانویی
آکاردئون های دیاتونیک و کروماتیک دارای دکمه هایی برای نواختن هستند. آکاردئون صفحه کلیدی کلیدهایی مانند کیبورد پیانو دارد. در یک آکاردئون استاندارد، کلیدها در سمت راست دستگاه قرار دارد. سمت چپ دستگاه هم دارای آکورد یا باس است؛ که برای ایجاد ریتم مورد استفاده قرار می گیرد.
آکاردئون بایان
انواع آکاردئون
۱. آکاردئون بایان
نام دیگرش آکاردئون باندونئون است که در آراژانتین، یک ساز بادی پر طرفدار است و از این ساز برای موسیقی تانگو استفاده می‌کنند. این نوع آکاردئون توسط هنریش بند ابداع شد. خود شامل دو نوع است:
- Reinlander: در اواخر قرن بیست به آرژانتین وارد شد.
- Chemnitz: توسط لهستانی‌ها به آمریکا وارد شد.
آکاردئون کنسرتینا
۲. کنسرتینا
نوعی آکوردئون ساده است که نزد دریا نوردان بسیار رواج دارد و در سال ۱۸۲۹ میلادی توسط سرچارلز ویت استون ابداع شد.
در ابتدا کیبورد آن با دست چپ کنترل می‌شد، ولی بعد‌ها سازی ابداع شد که کیبوردش در سمت راست قرار گرفت و آن را فلوتینا نامیدند. آکاردئونی که امروزه استفاده می‌شود ترکیبی از این دو ساز است.
۳. آکاردئون پیانویی
در موسیقی‌های فولک و کنسرت‌ها کاربرد دارد.
۴. گارمون
نوع روسی و ایرانی آکاردئون را گارمون می‌نامند.
این ساز از روسیه به گرجستان و دیگر مناطق قفقاز و سپس به ایران آمده و در آذربایجان شرقی رواج یافته است.
تفاوت قارمان یا گارمون با آکاردئون این است که ساز گارمون کمی کوچکتر است. آکاردئون کلاویه‌هایی مثل پیانو دارد، ولی در گارمون کلاویه‌ها ریزتر و در برخی مدل‌ها گرد است. همچنین تکنیک‌های نواختن گارمان با آکاردئون کمی متفاوت است.
معمولا قسمت فانوسی آکاردئون به خاطر برخورد با کمربند زیبپ‌ها و دکمه‌ها در معرض آسیب و خراشیدگی است وبرای جلوگیری از این قبیل آسیب‌ها می‌توانید از پد پشت آکاردئون استفاده کنید.
به طور معمول ساز شما هر ۳ تا ۵ سال باید کوک شود. البته این زمان بسیار بستگی به نوع استفاده شما دارد.اگر می‌بینید، ساز شما زودتر از این تاریخ‌ها از کوک خارج می‌شودبدانید که دچار یک مشکل جدی است.
اگر حس کردین چیزی داخل سازتان شل شده است،هرگز با آن ننوازید و حتما آن را به تعمیرکار متخصص نشان دهید.
آکاردئون شما به هوا نیاز دارد. سعی کنید آن را روی استند یا پاهای خودش در جایی قرار دهید و حتما رویش کاور محافظ گرد و خاک بکشید به جای اینکه دائم آن را درون جعبه‌اش نگه دارید.
سرد شدن یا گرم شدن ساز می‌تواند مشکلاتی را برای نوازندگی ایجاد کند و حتی در دراز مدت به آکاردئون آسیب بزند.
بندهای آکاردئون باید همیشه به خوبی تنظیم شده باشند.بند بلندتر بر روی شانه راست نوازنده و بند کوتاه‌تر روی شانه چپ نوازنده قرار می‌گیرد.
در این حالت آکاردئون درست در وسط سینه نوازنده قرار می‌گیرد آرنج راست اش در امتداد بدنش نخواهد بود.درست تنظیم کردن بندهای آکاردئون باعث می‌شودکه به چوب و رشته‌های این ساز به مرور زمان آسیب نرسد.
گرد و خاک می‌تواند وارد فضای بین زبانه‌ها (ریدها) بشود و مانع حرکت آزادانه آن‌ها شود. اگر کار به این مرحله برسد باید ساز را برای تمیز کردن پیش متخصص ببرید تا داخل آن را تمیز کند.
خسرو سینایی تک نواز آکاردئون
تکنواز ایرانی، خسرو سینایی، با اجرای ماهرانه‌اش کمال استادی {خویش} را نشان داد. او بر تکنیک نوازندگی هر دو دست، در حدی که ماهرانه‌تر از آن تقریبا ممکن نیست مسلط است و این مهارت با بهره گیری استادانه از فانوس آکاردئون همراه شده است. البته وقتی پی می‌بریم که او شاگرد وینکل بائر در کنسرواتوار وین است کمتر از این مهارت تعجب میکنیم.
با استفاده از ساز می توان ژانر هایی از قبیل تانگو، پولکا، موسیقی های ایرلندی، موستت و شانسون، کبکی و کلزر را اجرا کرد. همانطور که در بخش قبلی نیز اشاره کردیم امروزه این ساز بیشتر در کشور برزیل مورد استفاده قرار می گیرد و به همین دلیل شما می توانید رد پای این ساز را در بسیاری از موسیقی های برزیلی نیز پیدا کنید.