کالیمبا از خانواده سازهای تیغهای خودصدا (lamellaphones) است. هنگام نواختن این ساز با ارتعاش یک یا چند تیغه صدا تولید میشود. از نمونههای دیگر این خانواده از سازها میتوان به «زنبورک» اشاره کرد.
کالیمبا حدود 3000 سال پیش ، اولین بار در سواحل غربی آفریقا کشف شد.
این یکی از سازهای موسیقی بومیان آفریقا است و بیشتر در شمال شرق آفریقا دیده میشود.
زیستگاه اصلی این ساز کشورهای کنگو و زیمبابوه است.
موسیقی فلکلور یا موسیقی بومی یا موسیقی محلی مناطق مختلف دنیا، زائیده ذوق و قریحه مردمان آن منطقه بودهو توسط سازهای بومی نواخته میشود. به همین خاطر، مدلهای مختلفی از کالیمبا در سراسر آفریقا یافت میشود که متناسب با شرایط مردم هر منطقه، با تنوع در شیوه ساخت و تنوع اسم همراه هستند.
همانطور که روال کار موسیقی بومی یا فلکلور است، این ساز هم در مراسم آئینی نواخته میشود.
ساختار ساز کالیمبا از گذشته تا کنون، دچار تغییر و تحولات بسیاری شده است. به طوری که در گذشته، تمام اجزای ساز کالیمبا چوبی بود و هیچ نوع ساختار فلزی در آن مشاهده نمیشد. ساقهی چوبی و سخت گیاه بامبو در گذشته به جای این تیغههای فلزی به کار میرفتهاند. دقیقا مشخص نیست که از چه زمانی به بعد، ساختار فلزی به ساز کالیمبا اضافه شده است. اما به طور واضح میتوان دریافت که هم اکنون، اکثر مردم این ساز را با تیغههای فلزی که دارد، میشناسند. این تیغههای چوبی بر روی یک جعبهی چوبی کوچک قرار دارند که فرورفتگیهایی در آن مشاهده میشود. این فرورفتگیها به تشدید صدا کمک میکنند و صدای حاصل از ارتعاش تیغههای فلزی کالیمبا را با شدت بیشتری انتشار خواهند داد.
گاهی در ساخت این ساز از نیروی مغناطیس و آهنربا برای تقویت صدا استفاده میشود. در این حالت قطعات کوچک آهنربا داخل جعبه صدا نصب میشوند.
در حال حاضر، سازهای کالیمبایی هم وجود دارند که به جای بدنهی چوبی، بدنهی شیشهای داشته باشند.
نواختن ساز کالیمبا آسان است. روی تیغههای فلزی ساز که حکم کلاویههای پیانو را هنگام نواختن دارند، برای شناسایی نتها، برچسبهای نت را میچسبانند که موجب سهولت و سرعت نواختن میشود. این برچسبها معمولا به عنوان وسایل جانبی در جعبه آکبند ساز موجود است. اندازه حدودی کالیمبا به شرح زیر است: طول آن ۱۸ سانتیمتر، عرض ۱۳ سانتیمتر و ارتفاع آن ۳ سانتیمتر است. کالیمبا، وزنی در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم دارد.
در جعبه آکبند ساز، چکش کوک کالیمبا هم موجود است.
برای جلوگیری از معیوب شدن بدنهی چوبی و زنگ خوردن تیغههای چوبی ساز کالیمبا باید آن را در پوشش بسته بندی خود و به دور از محیطهای مرطوب نگهداری کنید.
توماس مپفومو در زمینه موسیقی مشهور و شناخته شد. این نوازنده توانست ساز کالیمبا را همراه با سازهای مدن راک از جمله گیتار باس، گیتار برقی، درامز و هورن روی صحنه اجرا کند.
این نوازنده به این ترتیب توانست آهنگ های زیادی که از موسیقی سنتی آفریقا الهام گرفته بودند را نیز بنوازد. اکنون ساز کالیمبا به یک ساز جهانی تبدیل شده است و در کل دنیا نه تنها به عنوان سازی برای گروههای موسیقی مانند گروه های موسیقی جاز استفاده می شود، بلکه این ساز برای تک نوازی نیز مورد استفاده نوازندگان قرار می گیرد.