اطراف چهارراه حسن آباد در خیابان حافظ فعلی را که بگردید، کوچه «طوبی» را پیدا می‌کنید. اما کمتر کسی می‌داند پشت این اسم روی تابلو چه داستانی نهفته است و این اسم به نام چه بانوی بزرگی اشاره دارد.
نخستین مدارس دخترانه تهران در دوران قاجار و بعد از نهضت مشروطه تاسیس شدند.
تاسیس مدارس دخترانه در ایران توسط هر گروهی كه انجام می گرفت با مخالفتهای زیادی روبرو می گردید. بعضی از علما آن را خلاف شرع اسلام می دانستند و بعضی می گفتند كه وای به حال مملكتی كه در آن مدرسه دخترانه تأسیس شود.
باسواد شدن زنان و تحصیل علم دختران از مهمترین مطالبات جنبش زنان در سالهای پس از انقلاب مشروطه بود و از آن زمان تلاشی مضاعف برای تاسیس مدرسه دخترانه آغاز شد. «در مجلس اول، مجلس تقاضاي زني را منتشر ساخت که خواستار حمايت رسمي از آموزش زنان و مشارکت اجتماعی ايشان شده بود. در اين نامه که خطاب به سيد محمد طباطبايي نگارش يافته بود، از دولت درخواست شد که مدارس دختران را نيز مانند مدارس پسران مورد حمايت قرار دهد».
مجلس ایران
پس از انقلاب مشروطیت گفتگوهایی بین نمایندگان صورت گرفت. پاره ای از آنان چون ناظم الاسلام از تأسیس مدارس دخترانه حمایت نمودند.
میرزا سید محمد صادق رئیس مدرسه اسلام گفت: «چیزی كه مانع احداث مدرسه دخترانه است نبودن اداره نظمیه و نداشتن پلیس مرتب است. فرضاً كه حجت الاسلام منع معاندین را بردارند، با جوانان جاهل و اشخاص عذب و بی لجام چه كنیم؟ باید نخست اداره پلیس و نظمیه را مرتب كنیم تا در موقع لزوم از دختران حمایت كنند و دیگر آنكه معلم مردانه نمی توان برای دختران آورد. پس باید به فكر معلم زنانه باشیم.»
اما پا گرفتن مدرسه‌ای که ویژه تحصیل دختران باشد، کار آسانی نبود. در روزگاری که نه مکتب و مدرسه به اندازه کافی وجود داشت و نه در برخی فرهنگ‌ها تحصیل برای دختران امری پسندیده محسوب میشد، راه‌اندازی مدرسه‌ای ویژه دختران گامی مهم و البته پردردسر بود. در آن دوران، خانواده‌هایی که به تحصیل دختران خود اهمیت می‌دادند با استخدام معلم سرخانه زمینه باسواد شدن آنها را فراهم می‌کردند. «طوبی آزموده» هم خوش‌اقبال بود که در یکی از همین خانواده‌ها متولد شد.
بانو طوبی آزموده
درباره زندگی طوبا آزموده اطلاعاتی چندانی در دسترس نیست. منابع موجود وی را متولد ۱۲۵۷ ش میدانند. پدرش «میرزا حسن‌خان سرتیپ» که از درجه‌داران ارتش بود، معلمی برای دخترش استخدام کرد تا او زیر نظر معلم‌های سرخانه تحصیلاتش را آغاز کند و در چهارده سالگی به همسری عبدالحسین میرپنج درآمد. اختلاف سنی وی و همسرش زیاد بود و از او فرزندی نداشت.
طوبی آزموده که خود در خانه‌ای در محله سنگلج تهران باسواد شده بود و پس از ازدواج هم با کمک معلم‌های خصوصی چند زبان خارجی را فرا گرفت، پیشگام تاسیس مدرسه‌ای برای تحصیل آسان‌تر دختران شد.
بی بی خانوم استرآبادی
با تمام دشواری ها، پس از بالا رفتن سطح آگاهی های جامعه و احساس ضرورت ایجاب مدارس دخترانه،تنی چند از بانوان آزاد اندیش و دلسوز ایرانی از جمله بانو «طوبی آزموده» که اکنون بانویی ۲۹ ساله بود، دست به كار شدند و در همان زمانی كه نمایندگان به بحث و جدل پایان ناپذیر درباره چگونگی ایجاد این مدارس پرداخته بودند، به تأسیس اولین مدارس دخترانه ایران اقدام نمودند.
اوضاع ایران بسیار منقلب بود و به هرگونه نوگرایی در جامعه با دیده شك و تردید نگریسته می شد. بازار تكفیر و افترا بسیار گرم بود و كهنه پرستان از هیچ اقدامی حتی خطر جانی و هتك آبرو و حیثیت این بانوان آزاداندیش فروگذاری نمی كردند.
شواهد تاریخی تاسیس اولین مدرسه دخترانه را در سال ۱۲۸۵ ش عنوان می‌کنند. موسس این مدرسه بی بی خانم استرآبادی است که به سبب حمله‌های بسیاری که به آن شد، تنها توانست برای مدت کوتاهی این مدرسه را سر پا نگه دارد.(یک سال قبل از مدرسه ناموس) ظاهراً خانم طوبی از او خواست که اجازه دهد تا در آنجا تدریس کند که با مخالفت مدیر مدرسه دوشیزگان مواجه می شود.
وی مدرسه ای را در منزل شخصی خود در خیابان سنگلج ابتدای کوچهی قاپوچی تاسیس کرد و نام اولین دبستان دخترانه تهران را «دبستان ناموس» گذاشت.
طوبی آزموده تعالیم مذهبی و علم حدیث و آموزش قرآن را در میان دروس مدرسه گنجاندو به کمک دو تن از شاگردانش عبارات و کلمات قصار بزرگان دین را برای توجه هر چه بیشتر مردم بر دیوارهای مدرسه نصب میکرد و شاگردان خود را به مطالعه و آگاهی دادن به پدر و مادرهای خویش تشویق میکرد. هچنین با یاری گرفتن از روضه خوان ها و مبلغان و برپایی جلسات روضه خوانی در مدرسه تبلیغات مغرضانه‌ی مخالفان تحصیل دختران را خنثی میکرد. به این ترتیب مدرسه «ناموس» توانست خود را از گزند تعصب و تبلیغات ضد تحصیل دختران نجات دهد و پابرجا بماند.
حضور معلم مرد در مدرسه،امکان نداشت،زیرا بهانه به دست مخالفان می داد،و از دیگر سوی معلم زن هم نبود ،بنابراین خانم آزموده به کمک جمعی، کتاب هایی برای محصلان فراهم کرد،و خود تعلیم دانش آموزان را به عهده گرفت.
مدرسه ناموس چند سال بعد از تاسیس به خیابان فرمانفرما و بعد از آن به محل بزرگتری در خیابان شاهپور (حافظ فعلی) منتقل شد.
میرزا حسن رشدیه - بنیانگذار اولین مدرسه پسرانه در ایران
او توانست در مدتی کوتاه تعداد مدارس دخترانه را به شش دستگاه برساند و در سال ۱۲۹۳ ش، یعنی ۸ سال پس از تاسیس اولین مدرسه، ۳۴۷۴ دختر دانش آموز را جذب این مدارس کند. خانم آزموده، این مدارس را به صورت یکی از مهم ترین و مجهزترین مدارس متوسطه کامل و کانون پرورش دختران متجدد درآوردو همچنین با استقامت بسیاری در راهی که برگزیده بود،موفق شد،نخستین دبیرستان دخترانه تهران را تاسیس کند.
در این زمان مدرسه ناموس به قدری توسعه یافته بود که به صورت یکی از مهم ترین و مجهزترین مدارس متوسطه کامل درآمد و تا پایان دوره دبیرستان دختران را آموزش می داد، به طوری که در ۱۳۰۷ شمسی اولین گروهِ دیپلمه مدرسه ناموس فارغ التحصیل شدند.
روزی بزرگ و غرورآفرین برای این بانوی دلسوز رقم خورد.
دسته اول این گروه شامل خانم ها توران آزموده، فخر عظمی ارغنون، بی بی خانم خلوتی، گیلان خانم، فرخنده خانم و مهرانور سمیعی بودند.
به عبارت دیگر اگر میرزا حسن رشدیه بنیانگذار مدارس کنونی پسرانه است، طوبی آزموده را نیز باید بنیانگذار مدارس دخترانه کنونی دانست.
بانو آزموده تنها علاوه بر دایر کردن مدارس دختران، کلاس های اکابر را جهت جذب زنان مسن تر نیز دایر نمود. مردانی که ایشان را دراین راه یاری می دادند عبارت بودند از: سیدجوادخان سرتیپ، میرزاحسن رشدیه، نصیرالدوله و ادیب الدوله. بانو آزموده به پاس جبران کمک ها و هدایت های میرزاحسن رشدیه نسبت به ایشان در نظام نامه مدرسه مقرر داشته بود که برای همیشه و تا هر زمان که مدرسه ناموس پابرجاست، یکی از دختران خاندانِ رشدیه می تواند در آن تدریس کند.
علاوه بر دایر کردن کلاس اکابر برای زنان که از نعمت سواد بی بهره بودند ، شرایطی برای ادامه تحصیل دانش آموزان بی بضاعت فراهم می گردید.
طبق آماری که در نشریه‌ی «شکوفه» در سال ۱۳۲۹ به چاپ رسید، مدرسه «ناموس» ۱۸۵ دانش آموز داشت که از این تعداد ۵۰ نفر بدون شهریه تحصیل می کردند.
همچنین در گزارش دیگری که در سال ۱۳۰۴ منتشر شد مدرسه «ناموس»، ۹ کلاس و بالغ بر ۱۰۶ نفر دانش آموز داشت که ۳۶ نفر آنها محصل مجانی بودند.
طوبی آزموده در مهر ماه ۱۳۱۵ ش در سن ۵۸ سالگی در تهران درگذشت. پس از فوت وی مدرسه «ناموس» تا سالها توسط مشکوه نفیسی اداره میشد تا اینکه سرانجام در سال ۱۳۱۹ ه.ش به وزارت فرهنگ واگذار شد. نام مدرسه ی «ناموس» بعدها به دبیرستان «شهناز» تغییر کرد.
مهری فرمانفرما» دختر عبدالحسین فرمانفرما، نخست‌وزیر احمدشاه و از رجال سیاسی قاجار درباره این مدرسه نوشته است: «مدرسه ناموس یکی از اولین دبستان‌های دخترانه تهران به شمار می‌رفت و توسط خانم ایرانی که می گفتند شوهرش را در جوانی از دست داده بنیانگذاری شده بود…شاگردان زیادی در آن مدرسه آموزش می‌دیدند. مرا به کلاس چهارم بردند. در حیاط بزرگ مدرسه درخت‌های کاج بلندی{قرار} داشت… کلاس چهارم اتاق کوچک چهارگوشی بود که روشنایی خود را از بالای یک پنجره می‌گرفت. نیمکت های باریکی در آن گذاشته شده بود.