بیوگرافی درویش خان

غلامحسین درویش معروف به درویش خان در سال ۱۲۵۱ خورشیدی در تهـران مـتولد شد.

پـدرش حاجی بشیر اهل طالقان و مادرش از ترکمانان تکه بود.

علت شهرت وی به درویش خان هم به این نکته باز می‌گشت که پدرش هـنگـام صـدا زدن فـرزندش همیشه از لفظ درویش استـفاده می‌کرد وهـمین نام بعـدها به عـنوان نام خانوادگی غـلامحسین برگزیده و او به درویش خان یا غـلامحسین خان درویش معـروف شد.

پدرش بواسطه نوازندگی سه تار، تاحدودی باموسیقی و ردیف آشنایی داشت و درویش خان اولین آموزش‌های خود را از پدرش فراگرفت .

پس از آن با تشویق‌های فراوان پدر به مدرسه موسیقی دارالفنون راه پیدا کرد. در آنجا تحت نظر موسیو لومر فرانسوی به فراگیری نت‌نویسی و هم‌چنین نوازندگی شیپور بر روی گام‌های موسیقی کلاسیک پرداخت. در این دوره بود که وی با نوازندگی ترومپت و طبل آشنایی پیدا کرد.

تعلیم موسیقی غربی نزد موسیو لومر که به موسیقی نظامی اشراف فراوانی داشت و آشنایی با مارش‌های مختلف در دوران آموزش و همچنین چند سفر او به کشورهای اروپایی به خوبی او را با طراوت ریتمیک و ضرب آهنگ‌های خاص موسیقی غربی آشنا کرده بود.

میرزا حسینقلی خان فراهانی، استاد تار

پس از مدرسه، ابـتدا نـزد داود کلیمی تارزن رفت تا مشق تار کند. پس از مدت کمی آموزش از استاد خود گوی سـبقـت را ربود و به مرتبه عالی نوازندگی دست یافـت؛

اما حضور در جلسات درس استاد بی بدیل تار آن زمان، یعنی آقا میرزا حسیـنقـلی و هـمچنین آشنایی با برادر بزرگتر آقا میرزا حسینقلی، میرزا عبدالله فراهانی نوازنده تار و سه تار، به کار او غنای بـیشتری بخشید.

درویش خان اولین نفر سمت راست

درویش چندی در دسته موسیقی عزیزالسلطان و سپس در دسته موسیقی کامران میرزا نایب السلطنه، نوازندگی طبل را بر عهده داشت. کار درویش در آن سن و سال نوجوانی چنان مورد استقبال ناصرالدین شاه قرار گرفته بود که او را تارچی خطاب می‌کرد.

مهـارت درویش در نوازندگی موجب شد تا او پس از مرگ ناصرالدین شاه (۱۳۱۳ قـمری) به دستگـاه شعـاع السلطنه پسر مظفرالدین شاه ،والی فارس، دعوت شود.

البته دیری نپاید.

پس از این اتفاقات درویش به برگزاری کلاسهای درس برای علاقه‌مندان به موسیقی و تار و سه تارنوازی همت گماشت.

کلاس های درویش خان،شاید نخستین کلاس خصوصی بوده که واجد مقررات و نظم خاصی بوده است.

شاگردان دوره هایی را طی می کردند و در پایان دوره ی آخر به اخذ گواهی نامه موسیقی مدال تبرزین از دست استاد خود که از مس و نـقره یا برای شاگردان سطوح عالی، طلا بود نایل می گشتند.

در این کلاس ها وی اولین کلاس موسیقی برای خانمها دایر کرد که خواهرش نیز در آنجا نوازنده تار بود.

از شاگردان او که موفـق به دریافـت تـبرزین طـلا شدند، می توان از مرتضی نی داوود، ابوالحسن صبا، موسی معـروفی و سعـید هـرمزی نام برد. شاگردان دیگـر او که مسـتـقـیـم یا غـیر مسـتـقـیم از او کسب فـیض کردند، عبارتـنداز: حسیـنعلی غـفاری، شکری (ادیب السلطنه)، علی محمد صفایی (سازنده سه تار)، عبدالله دادور (قـوام السلطان)، حسین سنجری، ارسلان درگاهی و نورعلی برومند.

انجمن اخوت، برگزاری اولین اجراهای عمومی موسیقی

درویش خان با تشکیل ارکستر موسیقی «انجمن اخوت» و اجرای کنسـرت‌های عمومی که سرپرستی آنها را خود به عهده داشت، در جـهـت هـر چه مردمی‌تر کردن موسیقی ایران و کمک و یاری به مستـمندان و بلادیدگـان گـام برداشت.

کـنسرت برای جمع آوری اعانه به نـفع قحطی زدگـان روسیه، کـنسرت برای ایجاد مدرسه فرهنگ، کنسرت به نفع حریق زدگـان آمل، کـنسرت برای بازسازی خرابـیهای آتـش سوزی بازار و نیز کـنسرت برای غـارت شدگـان ارومیه، از جـمله تلاشهای او به شمار میرفت.

درویش در اواخر عـمر کـنسرتـهـایی نیز با حضور هنرمندانی چـون، عـارف قـزوینی، حاجی خان ضرب گـیر، حسین خان اسماعیل‌زاده، ابـراهیم منصوری، رضا محجوبی و رکن‌الدین خان مختاری در گراند هتل اجرا کرد.

عبدالله خان دوامی

در این دوره بود که وی پی به پیشرفت چشمگیر موسیقی در جهان برد و نواهای قدیمی به جا مانده از قرن‌های گذشته در موسیقی ایرانی را خسته‌کننده و کسالت‌بار یافت. از این رو وی تصمیم به ایجاد تغییر و وارد کردن الگوهای جدید به موسیقی سنتی ایرانی گرفت.

تحصیل در مدرسه موسیقی با سبک اروپایی و دو سفر خارجی به انگلستان و هم چنین کشور گرجستان به همراهی نوازندگان سرشناسی هم چون عبدالله دوامی و ابولحسن اقبال آذر،تاثیر شگفتی بر وی داشت.

وی برای اولین بار برخی قالب های موسیقی غربی نظیر والس، مارش و پولکا را در گام موسیقی ایرانی اجرا نمود.

ایستاده از راست به چپ: عبدالله خان دوامی، ابوالحسن خان اقبال السلطان. نشسته از راست به چپ: باقرخان رامشگر، سید حسین طاهرزاده و درویش خان

درویش خان وجود فُرم پیش‌درآمد را که یک قطعه‌ ضربی سنگین و کامل اسـت در موسیقی ایرانی باب کرد. پیش درآمد در آواز نواخته می شود.

افزون بر این، تعداد زیادی تصنیف، چهارمضراب‌های بدیع و رنگ‌های کاملا ابتکاری، یکی‌دو قطعه به سبک غربی هم ساخته است. از میان آثار برجسته‌ او می‌توان‌ به‌ چهار مضراب، ماهور، پیش‌درآمد «راک»، رنگ «قهر و آشتی»، تصنیف «ز من نگارم» در ماهور و تصنیف «بهار دلکش» در ابوعطا اشاره کرد.

لازم به ذکر است که آقا حسینقلی از اولین کسانی بود که در قالب هیئتی موسیقایی تحت نظر دربار قاجار به فرانسه سفر نمود و قطعاتی از موسیقی ایرانی را بر روی صفحه‌های گرامافون ضبط نمود.

صفحات به جا مانده از این استاد فقـید به خوبی میزان مهـارت و تـوانایی‌های او را نشان می‌دهد. صفحاتی که با هنر نمایی استادان نامور موسیقی ایرانی مانـند سید احـمدخان، سید حسین طاهرزاده، اقـبال السلطان، عـبدالله دوامی، رضاقـلی خان تـجـریشی، باقـرخان رامشگـر، مشیر همایون شهـردار، حسین‌خان هنگ آفـرین، اکبر خان رشـتی و میرزا اسدالله خان پر شده است.

برترین ویژگی درویش خان تاثیرش بر تکامل سازها و فرمهای موسیقی ایرانی است که نبوغ سر شار او نشان می دهد.

قبل از او تار 5 سیم داشت: 2 سیم سفید و دو سیم زرد و یک سیم بم.

درویش خان یک سیم سفید هم بین سیم زرد و بم اضافه کرد و آن را سیم شش نامید. این کار باعث کامل تر شدن صدای تار شد و تنوع جدیدی در انواع کوک به وجود آورد.

غلامحسین‌خان درویش معروف به درویش‌خان که از نامدارترین موسیقیدانان ایران و صاحب‌سبک در زمان سلطنت قاجاریه است، به‌عنوان نخستین قربانی سوانح رانندگی با اتومبیل در درالخلافه نام می‌برند.

هنگامی که درویش خان با درشکه خود از منزل یکی از دوستانش به خانه برمی‌گشته، درحالیکه تنها ۵۴ سال سن داشت با خودرویی تصادف می‌کند و بر اثر ضربه‌ای که به سر او وارد می‌شود، در دم جان می‌سپارد.

پیکر این نابغه موسیقی ایران در گورستان ظهیرالدوله میان امامزاده قاسم و تجریش شمیران به خاک سپرده شد.