ابوالحسن صبا، فرزند ابوالقاسم کمال‌السلطنه در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در خانواده‌ای آشنا به موسیقی و اهل ادب متولد گردید. پدرش، کمال‌السلطنه، پزشک، ادیب و دوست‌دار موسیقی بود. او سه‌تار می‌نواخت و اولین استاد پسرش بود.
نخستین آموزگار وی پدرش بود. سازهای تار، سه تار، کمانچه، سنتور، نی، تنبک و پیانو را فرا گرفته و بخوبی می‌نواخت. میرزا عبدالله فراهانی، درویش خان و علینقی وزیری (تار و سه‌تار)، نزد حسین هنگ‌آفرین (ویولن)، نزد اسماعیل‌زاده (کمانچه)، نزد علی اکبرخان شاهی (سنتور )، نزد اکبرخان (نی) و نزد حاجی خان (تنبک) را آموخت.اما ویولن و سه تار را به عنوان ساز تخصصی خود برگزید.
او در جوانی به مدرسه کمال‌الملک رفت و نقاشی را فرا گرفت. ابوالحسن صبا در سال ۱۳۰۲ در مدرسه عالی موسیقی که توسط علینقی وزیری بنیان گذاشته شده بود، مشغول به تحصیل شد. صبا در ۲۲ سالگی دانشجوی ممتاز و تک‌نواز برنامه‌های مدرسه عالی موسیقی شد و مورد احترام و تشویق اساتید و دوستانش قرار گرفت.
ابوالحسن صبا، در سال ۱۳۰۶ از طرف استاد علینقی وزیری مأمور شد تا در رشت مدرسه‌ای مخصوص موسیقی تأسیس کند. از کارهای برجسته استاد ابوالحسن صبا در طول اقامتش در شهر رشت ضمن آموزش موسیقی، به روستاها و کوهپایه‌های شمال رفت و به جمع‌آوری آهنگ‌های محلی پرداخت و ارمغان‌هایی از این سفر به همراه آورد. آهنگ‌های دیلمان، رقص چوبی قاسم‌آبادی، کوهستانی و امیری مازندرانی یادگار این دوره از زندگی اوست.
استاد پس از تأسیس رادیو تهران در سال ۱۳۱۸ به کار نوازندگی در رادیو پرداخت. ولی همچنان در هنرستان موسیقی به آموزش و پژوهش در زمینه موسیقی ادامه داد. مکتب نوین موسیقی ایرانی که از درویش خان آغاز شده بود، با صبا به اوج رسید و شاگردان صبا نیز راه ایشان را ادامه دادند. بسیاری از اساتید برجسته موسیقی ایران افتخار شاگردی این استاد ارجمند را داشتند.
شاگردان ابوالحسن صبا
حسین تهرانی، حسن کسایی، داریوش صفوت، فرامرز پایور، منوچهر صادقی، غلامحسین بنان، لطف‌الله مفخم پایان، علی تجویدی، جهانگیر کامیان، همایون خرم، اسدالله ملک، رحمت‌الله بدیعی، ساسان سپنتا، ابراهیم قنبری مهر، اسماعیل چشم آذر، مهدی خالدی، مهدی مفتاح، حبیب‌الله بدیعی، محمد طغانیان دهکردی، شهریار، بابک رادمنش، حسین خواجه امیری (ایرج)، پرویز یاحقی و فرهاد فخرالدینی از شاگردان ایشان بودند.
از استاد صبا، سه دوره آموزش ویولن، چهار دوره تعلیم سنتور، یک دوره تعلیم تار و سه‌تار منتشرشده است.
ابوالحسن صبا پس از سال‌ها کوشش و پرورش شاگردان فراوان در شب جمعه ۲۹ آذر سال ۱۳۳۶ دیده از جهان فروبست و در قبرستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.
بعد از مرگ، بر طبق وصیت او، خانه‌اش در ۲۹ آبان ۱۳۵۳، توسط دانشکده‌ی هنرهای زیبا به موزه تبدیل شد.
